Asitler ve Bazlar

Benzer Yazılar

Poppers Nedir?

1 Şubat 2019

Organofosfat Nedir?

15 Kasım 2018

Frank Drake Kimdir?

14 Kasım 2018

ASİTLER

Tüm kimyasallar ya asidik ya bazik ya da nötrdür. Elimizi yıkarken kullandığımız sabun, yemeklerden sonra dişimizi fırçalarken kullandığımız diş macunu, ev temizliğinde kullandığımız deterjanlar, baş ağrımızı gidermek için aldığımız aspirin, salatalara tat vermek için kullandığımız limon suyu ve sirke asit mi yoksa baz mı içerir?

•  Aspirinin yapısında Salisilik Asit (C₆H₄(OH)CO₂H)
• Elmada Malik Asit (C₄H₆O₅)
• Portakal ve limon gibi turunçgillerde Sitrik Asit (C₆H₈O₇)
• Kolada Karbonik Asit (H₂CO₃)
• Sirkede Asetik asit (CH₃COOH) bulunur.

Aspirini çiğnediğimizde ağzımızda nasıl bir tat bırakır? Tükettiğimiz gıda maddelerinden limon, portakal ve domatesin tadı nasıldır?

Bu soruların cevabı şüphesiz “ekşi” olacaktır. Peki, bu maddelere ekşi tadını veren ne olabilir?

Tatları ekşi olan bu maddelerin ortak özelliği yapılarının asit içermesidir.

Asitlerin büyük çoğunluğunun tadı ekşidir. Asit, Acidus kelimesinden türetilmiştir. Acidus kelimesinin anlamı “ekşi” olarak bilinmektedir.

Bir karınca tarafından ısırıldıysanız yanma hissini de fark etmişsinizdir. Bunun nedeni karıncanın ısırması esnasında salgılamış olduğu Formik Asit (HCOOH)’tir. Halk arasında genellikle Formik asit “Karınca Asidi” olarak da bilinmektedir. Isırgan otuna dokunulduğunda hissedilen yanma hissi de yine Formik asitten kaynaklanmaktadır.

Genelde öğrencilerin çok önemli sınavlara hazırlandıkları esnada midede yanma hissi, ağızlarında ekşi bir tat oluşmaktadır. Stres esnasında midede fazla miktarda salgılanan Hidroklorik Asit ağza geldiğinde ekşi bir tat bırakmaktadır.

Salatalarda tat vermesi için kullanımı tercih edilen limon suyu yada sirke de asidik özellik gösteren maddelerdendir.

UYARILAR

• Mermer tezgahın üzerinde limon kesilmemesi gerekmektedir. Mermer tezgahta limon kesilmesi durumunda akacak olan limon suyu, mermerin aşınmasına sebebiyet verecektir.
• Limon suyunu yada Sirkeleri metal kaplara koymamalısınız. Asidin aşındırıcı etkisinden dolayı büyük sorunlarla karşı karşıya kalabilirsiniz. Ayrıca metal kaplarda kararmaya neden olmaktadır.

Asitlerin Özellikleri

• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
• Sulu çözeltilerinin tatları ekşidir (limon, sirke gibi).
• Turnusol kâğıdının rengini kırmızıya dönüştürürler. (asitler kızartır)
• Hepsinin yapısında hidrojen (H) vardır ve sulu çözeltilerine (suda çözündüklerinde) hidrojen iyonu (H+) verirler.
• Plastik ve camlara etki edemezler. (HF hariç)
• Saf haldeyken elektrik akımını iletmezler. Sulu çözeltileri iletir.
• Yakıcı ve tehlikelidirler.
• Bazlarla birleşerek nötrleşirler ve tuz ile su açığa çıkarırlar.

BAZLAR

Bazlar da asitler kadar günlük hayatımızda sık bir şekilde karşı karşıya kaldığımız maddelerdendir. Örnek verecek olursak, yemek yedikten sonra dişlerimizi fırçalarken kullandığımız diş macunu, ellerimizi yıkarken kullandığımız sabun bazik özellik gösterir. Diş macununun tadının acı olduğunu, yine tadı acı olan sabunun elimize kayganlık hissi verdiğinin farkındayız. Cildimizde kayganlık hissi uyandırmak bazların ortak özelliklerindendir.

Bununla birlikte çok sayıda temizlik maddesi bazik özellik göstermektedir. Saçımızı yıkarken kullandığımız şampuan, ev temizliğinde kullandığımız lavabo açıcı ve amonyak buna örnek olarak gösterilebilir. Bunlarla birlikte en çok sevilen ve tüketimi fazla olan bitter çikolata da yine aynı özelliği taşır.

Bitter çikolatalarının acı olmasının nedeni ne olabilir?

Annelerimiz nohut, fasulye gibi baklagillerin daha kolay pişmesini sağlamak amacıyla ısıtma suyuna ne eklerler biliyor musunuz? Keklerin kabarması için de kullandığımız yemek sodası baklagillerin kolay pişmesine yardımcı olur. Yemek sodası da yine aynı şekilde bazik özellik göstermektedir.

• Bazlar alkali olarak da isimlendirilir. Alkali kelimesi Arapça kökenli olup “kül” anlamına gelmektedir.

Bazların Özellikleri

• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
• Sulu çözeltilerinin tatları acıdır ve ele kayganlık hissi verir. (sabun gibi).
• Turnusol kâğıdının rengini maviye dönüştürürler.
• Hepsinin yapısında hidroksit (OH) vardır (NH3 hariç) ve sulu çözeltilerine (suda çözündüklerinde) hidroksit iyonu (OH)– verirler.
• Saf haldeyken elektrik akımını iletmezler.
• Saf haldeyken tahriş edicidirler.
• Asitlerle birleşerek nötrleşirler ve tuz ile su açığa çıkarırlar.

Tabloda farklı belirteçlerin asit ve bazlarla etkileşimi sonucu döndükleri renkler belirtilmiştir.

Belirteç	Asit	Baz
Turnusol Kâğıdı	Kırmızı	Mavi
Metil Oranj	Kırmızı	Sarı
Fenolftalein	Renksiz	Pembe

 

• Bir maddenin asit mi yada baz mı olduğunu ve asit veya baz ise asitlik bazlık değerini anlamamıza yarayan çizelgeye pH ölçeği (skala) denir.

pH ölçeği incelendiğinde;

0 – 7 arasında asitler bulunur ve 0 değerine yaklaştıkça asidik özellik (kuvvetli asit) artar.

7 – 14 aralığında bazlar bulunur ve 14 değerine yaklaştıkça bazik özellik (kuvvetli baz) artar.

DİKKATLİ OLMALISINIZ 

Laboratuvarlarda asitlerle çalışılırken Çeker Ocak (Aspiratör) kullanılmaktadır. Çünkü laboratuvarda kullanılan asitlerin büyük bir kısmı tahriş edici ve aşındırıcı özelliğe sahiptir. Bundan dolayı asit buharları solunmamalıdır.

Bazlar ve asitler cildi tahriş edici maddeler oldukları için çıplak elle dokunulmamalıdır. Tatlarına bakılmamalıdır.

ASİT GURUBU: Limon suyu, sirke, elma, portakal, mandalina, erik, turşu suyu, maden suyu, kahve gibi maddelerin tatları ekşi olduğundan asit grubundadır.

BAZ GURUBU: Sabun, deterjan, şampuan, kireç, lavabo açıcı, amonyaklı su, yumurta vb. maddeler ele kayganlık hissi verdiği için baz grubundadır.