Bilgi Yağmuru Bildiklerinizin Doğrusunu Öğrenin..!
Benzer Yazılar
Bir şarkı duyduğunuzda sesleri tattabilir veya renk senfonilerini görselleştirebilir misiniz? Eğer bunlara cevabınız “evet” ise, birçok büyük sanatçı, yazar ve müzisyenle paylaştığınız, sinestezi olarak bilinen harika bir durumunuz olabilir.
Rus asıllı Amerikalı Yazar Vladimir Nabokov bu duruma “Renkleri Duymak” diyordu. Nabokov kendi yazısıyla, metnin beyaz kağıda tamamen siyah basılmış olmasına rağmen, her harfi farklı renklerle görüyordu.
İlginç bir şekilde, karısı ve oğlu da bu büyüleyici yeteneği paylaşıyorlardı ancak her ikisi de alfabeye göre farklı renkler görmektelerdi.
Bir röportajda Nabokov “Karımın renkleri duyması çok güzel ama onun renkleri tamamen farklı” şeklinde açıklama yapmıştır.
Ve bir gün oğlumun, renkleri harflerle gördüğünü keşfettik. Sonra onun renklerini listelemesini istedik ve bir durumda, mor ya da belki de leylak olarak gördüğü bir mektubun bana pembe ve karıma mavi olduğunu keşfettik. Bu M harfi. Bu yüzden pembe ve mavinin birleşimi onun kasasında leylak yapar. Sanki akvaryumda genler boyamış gibi. (Vladimir Nabokov, 1962 yılında BBC’ye verdiği röportaj)
Nabokov’un yanı sıra diğer birçok kültürel şahsiyet, ressam Wassily Kandinsky, mucit Nikola Tesla ve besteci Franz Liszt‘ın da dahil olduğu bir gurup bir tür sinestezi durumu yaşadıklarını bildirmiştir.
Sinestezi Nedir?
“Sinestezi” kelimesi Yunancadan türetilmiştir ve kelimenin tam anlamıyla “eşlik eden duyumlar (Birleşmiş Duyular, Eşduyum)” anlamına gelir.
Kelime, kökleri itibariyle Yunanca syn: “birlikte” ve aesthe-sis: “algılamak” gibi iki kavramdan oluşur.
Sinestezi, bazı araştırmacılarca dil dışı düşünmenin özel bir belirtisi olarak kabul edilirken, bazılarınca tam bir “hastalık“, “anormallik” ve mistik bir insan yeteneği, mucize olarak kabul edilir.
Sinestezi diye adlandırdığımız durumu 2 çeşit olarak incelememiz gerekiyor.
- Sonradan Kazanılan ve Nedeni Çözülemeyen Sinestezi : Bu durumu ifade etmek için farklı bir hastalığın mevcudiyetinin oluştuğunu söylememiz gerekiyor. Örneğin, epilepsi hastalarında bu tür duyular (koklama, görme, işitme, duyma, dokunma) arası geçişler de gözlenebiliyor.
- Nedeni Henüz Çözülemeyen Sinestezi: Bu durum ender olarak görülmektedir. Ortalama olarak her 25.000 kişiden birinde görülen bu durum kafadan alınan darbeler, birtakım kimyasalların kullanımı veya beyindeki orta temporal lobun hasarı sonucunda oluşabilmektedir.
Daniel Tammet, 2004 yılında Oxford Üniversitesine başvurarak ‘Ben pi sayısını 22 bin 500’üncü rakamına kadar söyleyebilirim’ diye ortaya çıkıp, 5 buçuk saati aşkın bire süre rakamları sıralayarak gerçekten de hatasız sayabilen bir sinestezik olduğunu ispatladı.
Görme, duyma, tat alma, dokunma ve koku alma gibi geleneksel olarak kabul edilen beş duyu olduğu kabul edilmektedir. Sinestezi ise, iki duyu ya da algılamanın geçişi ile karakterize edilir, birçok olası kombinasyon olabilir.
Bununla birlikte, en sık bildirilen sinestezi türleri, harf, sayı ya da geometrik şekillerin renklere ya da desenlere ve renk-işitsel sinestezi ile bağlantılı olduğu, çeşitli seslerin belirli renkleri, şekilleri veya dokuları anımsatan renk-grafiğidir.
Sinestezi deneyimi olan ve bunu ifade eden birisi şu şekilde açıklamalarda bulunmuştur:
Hatırlayabildiğim kadarıyla, radyodaki müziği kafamdaki hareketli şekillerden oluşan renkli bir manzara olarak görüyordum. Konuşma ise tek bir renk çizgisinin zihinsel imgelerini çağrıştırıyordu. Müzik enstrümanlarının her biri kendi rengine sahiptir… Flütler gök mavisi, obua ise daha çivittir… Bir piyano sesi, sanki kümeler halinde hareket eden yanardöner beyaz küpler gibiydi. Adeta suda yüzüyorlardı.
Bununla birlikte, bazı insanlar başka bir sinestezi biçimine de sahiptir. Bu sinestezi türüne “Renk-Rakam” diyebiliriz. Bu durum, kişinin sayıları ve harfleri belirli renklerde deneyimlemesine neden olur. Bunu deneyimleyen birisi duygularını anlatırken bazı renklerin rakamları olmadığına da değinmiştir. Bu sinestezi türünü deneyimleyen birisi;
Mesela… Mor renk için herhangi bir rakamlar yok… 7 ve 8’in ikisi de mavi (7 gök mavisi ve 8 çivit)… Bununla birlikte kelimeler genellikle ilk harfin renginde olmaktadır ama bu her zaman bu şekilde olmuyor. Örneğin Cuma (Friday) günü F ile başladığı için yeşil, Perşembe (Thursday) gününde ise T ile başladığı için kahverengi oluyor… Haftanın günlerinde sanki bir merdivene oturmuş gibi görüyorum, Cumartesi ve Pazar günleri en iyi iki adım olarak geliyor bana. Bazılarının da bunu gördüğünü duydum!
Sinestezi Ne Kadar Yaygındır?
Bu soruyu ele almayı amaçlayan çok az araştırma olduğu için, kaç insanın aslında sinestezi deneyimlediğini söylemek zor. Dahası, bazı insanlar deneyimlediklerinin alışılmadık olduğunu ve bu konuda konuşamayacaklarını ifade etmektedir.
Az sayıda yapılan araştırmalarda ise birçok insan durumunun benzersiz olduğunu uzun süredir fark etmediğini anlattı.
Ben herkesin duyduğunu bir renk olarak gözünde canlandığını zannediyordum ama aslında öyle değilmiş. Ve ilkokuldayken herkesin sesleri renk olarak algılamadığını anladım. Bu durumun “Sinestezi” olduğunu ise ancak üniversiteye gidince anladım.
Massachusetts’teki Boston Üniversitesi‘ndeki araştırmacılar, her 5 bin kişiden 1 kişinin sinestezi duyularına sahip olduğunu söylemişlerdir.
İngiltere’nin güneydoğusunda bulunan Sussex Üniversitesi‘nde çeşitli araştırmacılar tarafından 2006 yılında yürütülen bir çalışmada, “Renk-Rakam” sinestezi durumunun bireylerin sadece yüzde 1’inden fazlasının algılayabileceği gösterilmiştir.
Araştırmacılar aynı zamanda bu durumun düşündüğümüzden daha yaygın olabileceği sonucuna varmışlardır. Son yapılan açıklamada “Günümüzde Sinestezi duygusunun prevalansının (Yaygınlık oranı ) daha önce varsayıldığından 88 kat daha yüksek olduğu” belirtilmiştir.
Uzman bir bakış açısıyla sinestezi bir kişinin, kendisini çevreleyen dünyanın belirli yönleriyle algısını ve etkileşimini değiştirdiği için nörolojik bir durum olarak tanımlanır.
Bazı uzmanların açıkladığı gibi bu durumun ana özelliği erken gelişim sırasında (Ergenlik öncesi) kendiliğinden ortaya çıkan iki tamamlayıcı duyum veya algının birleşmesidir.
Bu çağrışımlar kişide zaman içerisinde değişiklik göstermemektedir. Yani, “A” harfinin mavi renk olarak bilen birisinin bu algısı asla değişmeyecektir.
“Renk-Rakam” sinestezi durumu olan bazı kişiler, bir harfin veya numaranın isminin bir renk durumunu uyarabileceğini bildirmektedir. Yani, “A” harfi, “gri” vizyonunu tetikleyebilir yada “5” sayısı “beyaz” olarak kişiyi uyarabilir.
Nabokov, aynı anda birçok dili akıcı olarak konuşabiliyordu. Bir keresinde kullandığı dile bağlı olarak aynı harfleri farklı renklerde ve dokularda yaşadığını bildirmiştir.
Örnek olarak İngiliz alfabesinde kullanılan “A” harfi için “Yıpranmış Ahşap” rengini ifade ederken, Fransız alfabesinde kullanılan “A” harfi için “Abanoz” rengini çağrıştırdığını ifade etmiştir.
Genetik mi yoksa erken öğrenme mi?
Peki, bu ilgi çekici algı durumuna neden olan nedir? Bu konuyla alakalı olarak araştırmacıların ortak bir fikir birliği oluşmamıştır. Farklı insanlarda farklı algılar oluştuğu için tam olarak ortak bir açıklama yapılamamaktadır.
Bazı çalışmalar sonucunda bu durumun genetik olarak kalıtsal olduğu ileri sürüldü, bu da Nabokov’un oğlunun neden her iki ebeveyn gibi “Renk-Rakam” sinestezi durumu olduğunu açıklayabilir.
İngiltere’de Brighton Üniversitesi‘nde görev yapan araştırmacılar tarafından 2014 yılında Nature Scientific Reports dergisinde yayınlanan bir makalede, Sinestezi duyusunun varlığının erken öğrenilmesinin, Sinestezi deneyimlerin gelişimi ve sürekliliğinin anahtarı olabileceğini öne sürmektedir.
Kaynak:
Synesthesia: Hearing colors and tasting sounds
Published Friday 17 August 2018 By Maria Cohut Fact checked by Jasmin Collier – https://www.medicalnewstoday.com/articles/322807.php
By Kaynuna Tarafından Türkçeleştirilmiştir.
