Bilgi Yağmuru Bildiklerinizin Doğrusunu Öğrenin..!
Benzer Yazılar
Bir ÅŸarkı duyduÄŸunuzda sesleri tattabilir veya renk senfonilerini görselleÅŸtirebilir misiniz? EÄŸer bunlara cevabınız “evet” ise, birçok büyük sanatçı, yazar ve müzisyenle paylaÅŸtığınız, sinestezi olarak bilinen harika bir durumunuz olabilir.
Rus asıllı Amerikalı Yazar Vladimir Nabokov bu duruma “Renkleri Duymak” diyordu. Nabokov kendi yazısıyla, metnin beyaz kağıda tamamen siyah basılmış olmasına raÄŸmen, her harfi farklı renklerle görüyordu.
İlginç bir şekilde, karısı ve oğlu da bu büyüleyici yeteneği paylaşıyorlardı ancak her ikisi de alfabeye göre farklı renkler görmektelerdi.
Bir röportajda Nabokov “Karımın renkleri duyması çok güzel ama onun renkleri tamamen farklı” ÅŸeklinde açıklama yapmıştır.
Ve bir gün oÄŸlumun, renkleri harflerle gördüğünü keÅŸfettik. Sonra onun renklerini listelemesini istedik ve bir durumda, mor ya da belki de leylak olarak gördüğü bir mektubun bana pembe ve karıma mavi olduÄŸunu keÅŸfettik. Bu M harfi. Bu yüzden pembe ve mavinin birleÅŸimi onun kasasında leylak yapar. Sanki akvaryumda genler boyamış gibi. (Vladimir Nabokov, 1962 yılında BBC’ye verdiÄŸi röportaj)
Nabokov’un yanı sıra diÄŸer birçok kültürel ÅŸahsiyet, ressam Wassily Kandinsky, mucit Nikola Tesla ve besteci Franz Liszt‘ın da dahil olduÄŸu bir gurup bir tür sinestezi durumu yaÅŸadıklarını bildirmiÅŸtir.
Sinestezi Nedir?
“Sinestezi” kelimesi Yunancadan türetilmiÅŸtir ve kelimenin tam anlamıyla “eÅŸlik eden duyumlar (BirleÅŸmiÅŸ Duyular, EÅŸduyum)” anlamına gelir.
Kelime, kökleri itibariyle Yunanca syn: “birlikte” ve aesthe-sis: “algılamak” gibi iki kavramdan oluÅŸur.Â
Sinestezi, bazı araÅŸtırmacılarca dil dışı düşünmenin özel bir belirtisi olarak kabul edilirken, bazılarınca tam bir “hastalık“, “anormallik” ve mistik bir insan yeteneÄŸi, mucize olarak kabul edilir.
Sinestezi diye adlandırdığımız durumu 2 çeşit olarak incelememiz gerekiyor.
- Sonradan Kazanılan ve Nedeni Çözülemeyen Sinestezi : Bu durumu ifade etmek için farklı bir hastalığın mevcudiyetinin oluştuğunu söylememiz gerekiyor. Örneğin, epilepsi hastalarında bu tür duyular (koklama, görme, işitme, duyma, dokunma) arası geçişler de gözlenebiliyor.
- Nedeni Henüz Çözülemeyen Sinestezi: Bu durum ender olarak görülmektedir. Ortalama olarak her 25.000 kişiden birinde görülen bu durum kafadan alınan darbeler, birtakım kimyasalların kullanımı veya beyindeki orta temporal lobun hasarı sonucunda oluşabilmektedir.
Daniel Tammet, 2004 yılında Oxford Ãœniversitesine baÅŸvurarak ‘Ben pi sayısını 22 bin 500’üncü rakamına kadar söyleyebilirim’ diye ortaya çıkıp, 5 buçuk saati aÅŸkın bire süre rakamları sıralayarak gerçekten de hatasız sayabilen bir sinestezik olduÄŸunu ispatladı.
Görme, duyma, tat alma, dokunma ve koku alma gibi geleneksel olarak kabul edilen beş duyu olduğu kabul edilmektedir. Sinestezi ise, iki duyu ya da algılamanın geçişi ile karakterize edilir, birçok olası kombinasyon olabilir.
Bununla birlikte, en sık bildirilen sinestezi türleri, harf, sayı ya da geometrik şekillerin renklere ya da desenlere ve renk-işitsel sinestezi ile bağlantılı olduğu, çeşitli seslerin belirli renkleri, şekilleri veya dokuları anımsatan renk-grafiğidir.
Sinestezi deneyimi olan ve bunu ifade eden birisi şu şekilde açıklamalarda bulunmuştur:
HatırlayabildiÄŸim kadarıyla, radyodaki müziÄŸi kafamdaki hareketli ÅŸekillerden oluÅŸan renkli bir manzara olarak görüyordum. KonuÅŸma ise tek bir renk çizgisinin zihinsel imgelerini çaÄŸrıştırıyordu. Müzik enstrümanlarının her biri kendi rengine sahiptir… Flütler gök mavisi, obua ise daha çivittir… Bir piyano sesi, sanki kümeler halinde hareket eden yanardöner beyaz küpler gibiydi. Adeta suda yüzüyorlardı.
Bununla birlikte, bazı insanlar baÅŸka bir sinestezi biçimine de sahiptir. Bu sinestezi türüne “Renk-Rakam” diyebiliriz. Bu durum, kiÅŸinin sayıları ve harfleri belirli renklerde deneyimlemesine neden olur. Bunu deneyimleyen birisi duygularını anlatırken bazı renklerin rakamları olmadığına da deÄŸinmiÅŸtir. Bu sinestezi türünü deneyimleyen birisi;
Mesela… Mor renk için herhangi bir rakamlar yok… 7 ve 8’in ikisi de mavi (7 gök mavisi ve 8 çivit)… Bununla birlikte kelimeler genellikle ilk harfin renginde olmaktadır ama bu her zaman bu ÅŸekilde olmuyor. ÖrneÄŸin Cuma (Friday) günü F ile baÅŸladığı için yeÅŸil, PerÅŸembe (Thursday) gününde ise T ile baÅŸladığı için kahverengi oluyor… Haftanın günlerinde sanki bir merdivene oturmuÅŸ gibi görüyorum, Cumartesi ve Pazar günleri en iyi iki adım olarak geliyor bana. Bazılarının da bunu gördüğünü duydum!
Sinestezi Ne Kadar Yaygındır?
Bu soruyu ele almayı amaçlayan çok az araştırma olduğu için, kaç insanın aslında sinestezi deneyimlediğini söylemek zor. Dahası, bazı insanlar deneyimlediklerinin alışılmadık olduğunu ve bu konuda konuşamayacaklarını ifade etmektedir.
Az sayıda yapılan araştırmalarda ise birçok insan durumunun benzersiz olduğunu uzun süredir fark etmediğini anlattı.
Ben herkesin duyduÄŸunu bir renk olarak gözünde canlandığını zannediyordum ama aslında öyle deÄŸilmiÅŸ. Ve ilkokuldayken herkesin sesleri renk olarak algılamadığını anladım. Bu durumun “Sinestezi” olduÄŸunu ise ancak üniversiteye gidince anladım.
Massachusetts’teki Boston Ãœniversitesi‘ndeki araÅŸtırmacılar, her 5 bin kiÅŸiden 1 kiÅŸinin sinestezi duyularına sahip olduÄŸunu söylemiÅŸlerdir.
Ä°ngiltere’nin güneydoÄŸusunda bulunan Sussex Ãœniversitesi‘nde çeÅŸitli araÅŸtırmacılar tarafından 2006 yılında yürütülen bir çalışmada, “Renk-Rakam” sinestezi durumunun bireylerin sadece yüzde 1’inden fazlasının algılayabileceÄŸi gösterilmiÅŸtir.
AraÅŸtırmacılar aynı zamanda bu durumun düşündüğümüzden daha yaygın olabileceÄŸi sonucuna varmışlardır. Son yapılan açıklamada “Günümüzde Sinestezi duygusunun prevalansının (Yaygınlık oranı ) daha önce varsayıldığından 88 kat daha yüksek olduÄŸu” belirtilmiÅŸtir.
Uzman bir bakış açısıyla sinestezi bir kişinin, kendisini çevreleyen dünyanın belirli yönleriyle algısını ve etkileşimini değiştirdiği için nörolojik bir durum olarak tanımlanır.
Bazı uzmanların açıkladığı gibi bu durumun ana özelliği erken gelişim sırasında (Ergenlik öncesi) kendiliğinden ortaya çıkan iki tamamlayıcı duyum veya algının birleşmesidir.
Bu çaÄŸrışımlar kiÅŸide zaman içerisinde deÄŸiÅŸiklik göstermemektedir. Yani, “A” harfinin mavi renk olarak bilen birisinin bu algısı asla deÄŸiÅŸmeyecektir.
“Renk-Rakam” sinestezi durumu olan bazı kiÅŸiler, bir harfin veya numaranın isminin bir renk durumunu uyarabileceÄŸini bildirmektedir. Yani, “A” harfi, “gri” vizyonunu tetikleyebilir yada “5” sayısı “beyaz” olarak kiÅŸiyi uyarabilir.
Nabokov, aynı anda birçok dili akıcı olarak konuşabiliyordu. Bir keresinde kullandığı dile bağlı olarak aynı harfleri farklı renklerde ve dokularda yaşadığını bildirmiştir.
Örnek olarak Ä°ngiliz alfabesinde kullanılan “A” harfi için “Yıpranmış AhÅŸap” rengini ifade ederken, Fransız alfabesinde kullanılan “A” harfi için “Abanoz” rengini çaÄŸrıştırdığını ifade etmiÅŸtir.
Genetik mi yoksa erken öğrenme mi?
Peki, bu ilgi çekici algı durumuna neden olan nedir? Bu konuyla alakalı olarak araştırmacıların ortak bir fikir birliği oluşmamıştır. Farklı insanlarda farklı algılar oluştuğu için tam olarak ortak bir açıklama yapılamamaktadır.
Bazı çalışmalar sonucunda bu durumun genetik olarak kalıtsal olduÄŸu ileri sürüldü, bu da Nabokov’un oÄŸlunun neden her iki ebeveyn gibi “Renk-Rakam” sinestezi durumu olduÄŸunu açıklayabilir.
Ä°ngiltere’de Brighton Ãœniversitesi‘nde görev yapan araÅŸtırmacılar tarafından 2014 yılında Nature Scientific Reports dergisinde yayınlanan bir makalede, Sinestezi duyusunun varlığının erken öğrenilmesinin, Sinestezi deneyimlerin geliÅŸimi ve sürekliliÄŸinin anahtarı olabileceÄŸini öne sürmektedir.
Kaynak:
Synesthesia: Hearing colors and tasting sounds
Published Friday 17 August 2018 By Maria Cohut Fact checked by Jasmin Collier – https://www.medicalnewstoday.com/articles/322807.php
By Kaynuna Tarafından Türkçeleştirilmiştir.
